Monitor - Perdenin Arkasında

Perdenin Arkasında

22.12.2018

Umurbey Mahallesi (Darağaç)

“Savaş bütün dünyaya eziyet çektirirken, Rio de Janeiro’nun günlük gazeteleri, Bangú Kulübü’nün sahasına Londra’nın bombardımanını duyurdular.” 1

Kültür için Alan tarafından desteklenen Monitor, 2018’in son sergisinde Francis Alÿs ve Ege Berensel’i “Perdenin Arkasında” başlıklı sergide bir araya getiriyor. Futbolun ilk ortaya çıktığı yıllardan bugüne siyaset ile olan yakın ilişkisine odaklanan sergi 22 Aralık Cumartesi günü Darağaç’ta ziyaret edilebilecek. Sergiye evsahipliği yapan İzmir’in en eski yerleşim yerlerinden Umurbey Mahallesi (Darağaç), aynı zamanda kentin ilk sanayi bölgelerinden biri olma özelliğini taşıyor. 19. yüzyılın sonlarına doğru Türkiye’de ilk kez İzmir’in Bornova semtinde oynanmaya başlayan futbolun bu bölgeye taşınması ise Panionios Kulübü’nün 20. yüzyıl başlarında futbol sahasına dönüştürdüğü bugünkü Alsancak Stadı ile gerçekleşiyor. İlerleyen yıllarda sanayi kuruluşlarına ve buralarda çalışan işçilere evsahipliği yapan Darağaç, bu kuruluşların kapatılmasıyla mahalle sakinleri tarafından yavaş yavaş terk edilerek günümüzdeki haline geliyor. Ortaya çıktığı ilk yıllarda yasaklanan, yasaklandıkça daha çok ilgi gören futbol, ilerleyen yıllarda meydan okuma özelliğiyle kitleleri sakinleştirmek üzere kullanılacaktı. İngiltere’de kabul görmesinin ardından aristokrat sınıfa hitap eden bir meşgaleye dönüşse de emekçi kesimin hakkını aramaya kalkışmasını önleyecek bir enstrüman olarak kapitalizm tarafından keşfedilip yatıştırıcı olarak kullanılması gecikmemişti. İngiltere’den dünyaya ihraç edilen futbolun kitleleri etkisi altına alan özelliği, toplumda yaşanan sorunlarla gerginliği artan ortamın enerjisini dağıtmak üzere kullanılsa da kapitalist sistem tarafından arzu edilmeyen bir sonuç olarak, futbolun bir direniş biçimi olması engellenememişti.

Ege Berensel’in, Bursa’nın solcu semtindeki bir kulübe dair araştırması niteliğindeki çalışması Dinamo Mesken, SALT Araştırma Fonları tarafından 2013 yılında desteklendi. 1975’te Bursa’nın Mesken semtinde kurulup, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi sonrasında “ulusal değerlere açık bir saldırı” gerekçesiyle kapatılan kulübün yönetici ve futbolcularından bazıları gözaltı, işkence ve çeşitli cezalara maruz kaldıkları gibi, kontrol altına alınan Mesken Mahallesi’ndeki sakinler, bölgeyi terk etmek zorunda bırakıldı. Kulüplerin hala isimleri için mücadele ettiği günümüzde, 2008 yılında Meskenspor ismiyle tekrar kurulan kulüp, dezavantajlı gruplara sosyal fayda sağlamak, ayrıştırma değil bütünleştirme yaratmak için çalışmalarına devam ediyor. Francis Alÿs, Paradox of Praxis 5 isimli çalışmasını, 1980 sonrası neo-liberal ekonomi politikalarının etkisiyle suç oranının arttığı Meksika’nın Juarez kentinde gerçekleştirdi. Futbol oynamak için ideal bir yer olarak gösterilmeyen Juarez’in futbol takımı Indios’un başarısı kente heyecan ve mutluluk getirse de kısa süre içinde şiddet, burada da kendini gösterdi. Francis Alÿs 2013 yılında ürettiği çalışmasında, suçun ve şiddetin bitmediği sokaklarda alev almış futbol topunu sürüklerken, karanlıkta gizlenenler görünmeye başlar. Yıkık ve terk edilmiş binalar arasında ilerleyen Alÿs, siren seslerinin gece kulüplerinden ve sokak müzisyenlerinden gelen seslere karıştığı suç mahallerinden geçer. Karşıtlıkların birliği olan ateşe yakından baktığımızda karmaşıklaşır, yolumuzu aydınlatan tarafına yok etme gücü eklenir. Gecenin ve kentin gün ışığında bile aydınlanamayan karanlığına doğru, ardında kıvılcımlar bırakarak ilerlemeye devam eder. Perdenin arkasında yüzyıllardır gizlenenlerin üzerindeki tozları, nefessiz kalma pahasına dağıtmayı göze alanların yaşam öykülerine saygı duruşu niteliğindeki sergi, 22 Aralık Cumartesi günü Darağaç’ta ziyaret edilebilir.

1 Eduardo Galeano, Gölgede ve Güneşte Futbol, Çev. Önalp E. – Kutlu M. N., Can Sanat Yayınları, 1998, İstanbul, sf. 132

monitorizmir

monitorizmir.com