Eski Türk Defin Geleneklerinin Ahlat Mezar Yapılarındaki İzleri

Pazartesi, 26 Nisan 2021 21:00

Türkler İslam’la Orta Asya’da tanıştı. Ama İslam Orta Asya’da bölgenin coğrafi, kültürel ve inanç değerleri ile yoğrularak ve daha esnek bir formda anlaşıldı ve öyle de uygulandı. Orta Asya’dan önce İran coğrafyasına ve daha sonra Anadolu’ya gelen Türkmen boyları  Senkretik/bağdaştırmacı bir anlayışla benimsedikleri inanç sistemlerini ölüm ve öte dünyayla ilgili uygulamalarına da taşıdılar. Türklerin Şamanizm, Atalar Kültü, Yer-Su Kültü, Göktanrı gibi inanç ve tapınımlarını mezar yapılarında, ölü gömme uygulamalarını Anadolu’da en berrak biçimde görebildiğimiz merkezlerin başında Ahlat gelmektedir. Türklerin Anadolu’ya yerleşmelerinde önemli bir başlangıç ve harekat merkezi olarak Ahlat Türkmen nüfusun en yoğun olarak yaşadığı yerleşimlerden olmuştur. Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu, İlhanlı, Karakoyunlu, Akkoyunlu gibi Türkmen boy ve topluluklarının yaşadığı Ahlat Kubbetü’l-islam olarak da isimlendirilir. Aslında “kubbe” kelimesi Arapça’da mezarlık anlamına gelir; buradan da anlaşılacağı üzere Ahlat, İslam’ın en büyük mezarlıklarından biridir.
Ahlat’ta yer alan kümbetler, akıt’lar ve şahideli ve şahidesiz mezar yapıları incelendiğinde bunların eski Türklerdeki kurgan mezarları ile mumyalama usullerini, daha farklı bir formda da olsa devam ettirdiği görülmektedir. İslam’In gösterişli mezar yapılarını yasaklamasına rağmen anıtsal ölçekli mezar yapıları, mumyalama gibi İslami anlayışa tamamen aykırı uygulamaları Anadolu Selçuklu Devleti’nde ve sonrasında görebilmekteyiz.
Benzer şekilde Hunlarda, Göktürklerde, Uygurlarda gördüğümüz taş nine, taş baba ve balbal uygulamalarının da iz ve yansımalarını da Anadolu’da görebilmekteyiz.
Bu konferansta, söz konusu mezar yapıları üzerinde eski Türklerin inanç sistemleri ve defin gelenekleri de ana hatları ile ele alınacaktır.
Bugün hala devam eden Türbe ziyaretleri, türbedeki merhuma dilekleri sunma, adak adama, türbede “hacet penceresi” olması, türbedeki dedeye, babaya bir şeyler adanması gibi inanç uygulamaları ele alınacak ve kümbet ve türbe yapıları üzerindeki etkileri gösterilmeye çalışılacaktır.

 

Detaylı bilgi için: Antonina Online Mektep